گردایه (مجموعه) باستانی آژدهاک ( ضحاک ) آذرآبادگان

The text below in Persian discussing the Zahak Castle-Citadel has been composed by Tara Farhid-Gallo.

========================================================================================

گردایه (مجموعه) باستانی آژدهاک ( ضحاک ) آذرآبادگان

با پیشینه ای ۳۰۰۰ ساله یکی از نمادهای تمدن باستانی ایرانزمین

نمایی از دژ آژدهاک

گردایه (مجموعه) باستانی آژدهاک « ضحاک » با نام شناخته شده ی دژ آژدهاک در۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان هشترود در استان آذربایجان شرقی جای گرفته است .

دژ آژدهاک كه در بلندای ۲۳۰۰متری از بستر رودخانه دژ جای گرفته به شوند روايت های استوره ای شاهنامه و جایگاه آن در فراز كوه منفرد از گیرایی های ويژه ای برای گردشگران و باستان شناسان برخوردار است.

نمایی دور از دژ آژدهاک

گردایه (مجموعه) یادشده در اسفند ماه سال ۱۳۴۱ خورشیدی در فهرست داشته های ملی نگارش شده است. گردایه (مجموعه) باستانی آژدهاک نزدیک به ۱۰ کيـلومتر درازا و۱ تا ۲ کيلومتر پهنا دارد.

نمایی دیگر از دژ

بنابر دیدگاه جواد قندگر سرپرست گروه باستان شناسی دژ آژدهاک : “گونه آغازین گردایه، ساختمانهایی بسياربزرگ و شهری گسترده بوده و يکی از بزرگترين بناهای این پهنه، در دوره اشکانی به شمارمی رود ونیز یادبودهایی از هزاره دوم پیش از ميلاد تا دوره تيموری در این گردایه باستانی يافت شده است و تاکنون با تلاش اين گروه تالار فرمانداری شهر فراسپ «آژدهاک» شناخته شده است. “

این گردایه (مجموعه) بسیار ارزشمند باستانی که تنها یادبود برجای مانده از دوره اشكانی در شمال غرب ایران است ازسال ۱۸۳۰ ميلادی تا سال ۱۹۷۱ ميلادی در گذر۱۴۰ سال بدست کلنل مونت ايث انگليسی، راولينسون انگليسی، کارل شيپ مان و ولفرام کلايس باستان شناس آلمانی بازديد و پژوهش گردیده است.

نمایی از پله های انجامیده به دژ

محمدتقی مصطفوی نخستین باستان شناس ايرانی در سال ۱۳۵۰ از سوی سرپرست آن زمان سازمان باستان شناسی، به این پهنه فرستاده شده واين بنا و سنگربندی های آنرا در پیوند با پیش از تاريخ و دوره ماد شناخته است، تنها بنای بیرون از خاک بجا مانده از دوره اشکانی که کمابیش بی کاستی است يک چهار تاق میباشد که در گذر زمان پوشش تاق و يکی از پايه های آن ویران شده بود که از سال ۱۳۷۳ خورشیدی بدست سازمان ميراث فرهنگی استان بازسازی گرديده است.

نمایی از دیوار پدافندی دژ آژدهاک

دور نوین کاوش های علمی در این گردایه باستانی از تابستان سال ۱۳۷۹ آغاز گردید .

تاكنون ۱۰ موسم كاوش و کند و کاو در دژ آژدهاک انجام شده و دهها یادواره تاریخی با آذین های مهرازی (معماری)، تکه های سفالی و گچبری های زیبایی از این دژ بدست آمده كه برخی از آنها برای بازسازی به تبریز فرستاده و برخی دیگر هم در گستره دژ برای بازدید همگانی به نمایش گذاشته شده است.

نمایی از پی و دیوار های یافته شده در گستره باستانی آژدهاک

دست آورد کاوش موسم نخست يک تالار فراخ با ادازه های ۱۱×۱۱ متر با راهروهای کناری و اندازه های فراوانی گچبری در نقش و نگارهای گوناگون «که بیشتر آنها رنگ آميزی شده اند» از رنگهای بکاررفته در گچبريها :آبی، زرد، اخرايی «گل اخرا که به رنگهای زرد ، سرخ و قهوه ای که در نقاشی برای ساختن رنگ بکار برده می شود» و سبز بيش از همه به چشم می خورد.

نمایی از پی و دیوار های یافته شده در گستره باستانی آژدهاک

جستار گچبريها ی بدست آمده چنین هستند: نگاره های برجسته از آدمیان، جانوران، نگاره های هندازی (هندسی) وگل وگياه و چلیپای شکسته .

 نمایی از جای نگهداری یادمان های باستانی یافته شده در گستره باستانی آژدهاک

از ارزشمند ترین یادمان های بدست آمده دیگر در این گردایه (مجموعه) می توان به نگارههای شاهينی كه پنجه بر پشت گاو زده و بسيار همانند به ميترا در آيين مهر است اشاره نمود. این نگاره در یک پهنه ۱۲۱ متر چهارگوشی (مربعی) به دست آمده است.

گچبری یافته شده در گردایه (مجموعه) باستانی آژدهاک: شاهينی كه پنجه بر پشت گاو زده و بسيار همانند به ميترا در آئین مهر، جای نگهداری موزه آذربایجان

و نیز در کنار آن نگارههای دیگری همچون یک سرباز پارتی، سر چند شیر غرنده، نمای یک ایزدبانو، نمای یک مرد در درون گل نیلوفر یا پرتوهای خورشید، به دست آمده است.

گچبری یافته شده در گردایه (مجموعه) باستانی آژدهاک : یک سرباز اشکانی ، جای نگهداری موزه آذربایجان

دومين موسم از کاوش های دانشگاهی انجام گرفته در این گردایه باستانی که در پائيز سال ۱۳۸۰ آغاز گردیده است، گروه ساختمانی دربرگیرنده سه اتاق تودرتو با آجر وگچ بدست آمده است و با نگرش بر آرایش گسترده در بناهای بدست آمده و اندازه های آنها به دید کارشنـاسـان کـاوش اين گردایه از بناهای فرمانداری يا دینی می باشد.

اين بنای یافته شده درروی تپه ای که گستره آن کمابیش بی پستی و بلندی می باشد ، و در پایانه شمالی دژ آژدهاک جای گرفته است. دست آورد کاوش های سال ۱۳۸۰ نشانگر برپایی تمدن « اشکانی » مهرازی ايونی دراين بنا می باشد. در این دژ ارزشمندترین سازه ها و مهرازی های اشكانیان بکاربرده شده و این بنا ها همسنگ با شهر نسا در عشق آباد و تدمر (پالمیرا) در كشور سوریه هستند.

نگاره گچی از ایزد بانو یافتنه شده در دژ آژدهاک ، جای نگهداری موزه آذربایجان

در این دژ انبار سنگ، آب انبار، آسیاب، سالن رایزنی، گرمابه و دهها یادمان دیگر دیده شده كه نیمی از اتاقهای دژ بی سقف در زمین کنده شده و نیم دیگر در کوه و به گونه گودالی درآورده شده است.بیشتر این گودالها چاله آبی هم به گونه آب انبار دارند و بر دیوارهای این گودالهای سنگی نيز، تاقچههای کوچکی کنده شده است.

یکی از آب انبارها در گستره دژ

اميد است با دنبال کردن این پژوهشها نکته های تاريک و پنهان تمدنهای زیر خاک رفته و جای شاخه های هنری اين تمدنها نمايان گردد.

اتاقک های کنده شده در دل کوه وابسته به دوران ماد ها و پیش از آن ، گستره باستانی آژدهاک

با نگرش به متن های تاریخی و استوره ای، نام نخستین دژ آژدهاک نام یكی از پادشاهان ماد است و یادمان های بدست آمده نشاندهنده این نام است.

گچبری دژ آژدهاک، موزه آذربایجان، رنگهای سرخ و زرد بین گلبرگها هنوز آشکار هستند

یادمان های پیش از تاريخ اين دژ، جستار پژوهشهای دانشگاهی نبوده است و بر پایه دیدگاه باستان شناسان یافته های دوره های اورارتو، ماننا، ماد و هخامنشی درآن نمايان است و اميد است در آينده ای نه چندان دور با پژوهشهای دانشگاهی «تخت جمشيد دوم ايران» از دل ويرانه های اين دژ نمايان شده وگوشه های تاريک از تاریخ شکوهمند ایرانزمین آشکار گردد.

نمایی از کیاناد (طبیعت) زیبای دره انجامیده به گستره باستانی دژ آژدهاک

پاینده ایران و ایرانی

وحید رنجبری آذرآبادگانی

http://darvakebaran.blogspot.ca/2013/05/blog-post.html